امروزه آب به عنوان کلید توسعه در جوامع بشری اهمیت فوق العاده ای پیدا کرد. و کشور و استان ما نیز از این قاعده مستثنی نیست بویژه این که کشور در نیمه خشک کره زمین قرار دارد و کمبود آب شیرین در بیشتر نقاط آن باعث شده از دیر باز اقدامات دامنه داری در زمینه کنترل و بهره برداری منابع آب انجام گیرد.
۰
تاریخ انتشاريکشنبه ۲۴ فروردين ۱۳۹۹ - ۱۱:۳۹
کد مطلب : ۴۴۲۸۵
اشکالات و ایرادات طرح انتقال آب بین حوضه ای بهشت آباد – به اصفهان و پیشنهاد گزینه مناسب جایگزین طرح انتقال آب
به گزارش جهانبین نیوز؛ امروزه آب به عنوان کلید توسعه در جوامع بشری اهمیت فوق العاده ای پیدا کرد. و کشور و استان ما نیز از این قاعده مستثنی نیست بویژه این که کشور در نیمه خشک کره زمین قرار دارد و کمبود آب شیرین در بیشتر نقاط آن باعث شده از دیر باز اقدامات دامنه داری در زمینه کنترل و بهره برداری منابع آب انجام گیرد.
از طرفی با رشد جمعیت و توسعه کشاورزی وضعیت در مناطق مختلف به خصوص حوضه آبخیز استان و استان های و استان های همجوار، نیاز به آب رو به افزایش بوده و مدیریت جامع بر بهره برداری از منابع آب با رعایت عدالت اجتماعی و حفظ محیط زیست امری ضروری و اجتناب نا پذیر شده است.
در این میان طرح های انتقال بین حوضه ای به لحاظ اهمیت و حساسیت فوق العاده و گستردگی مناطق تحت تأثیر از جمله طرح هایی هستند که با حساسیت و مناقشات زیادی مواجه اند.
لذا مطابق توصیه های مجامع علمی و بین المللی و قانونی معتبر لازم است. تصمیم گیری در مورد اجرای اینگونه طرح ها با نگرش جامع و سیمتاتیک و آینده نگری در تأمین نیازهای های آبی حوضه مبدأ انجام شود.
يكي از پرو‌ه هاي غرب اسياطرح تونل انتقال بهشت اباد اردل اصفهان است بنابراين مباحث و نگرانی های فراواني بوجود اورده وواقعا" ایرادات و اشکالات زیادی که به طرح انتقال آب بهشت آباد بوسیله تونل وارد است.
و این طرح به موضوع بسیار مهم سیاسی اجتماعی و فرهنگی واقتصادي در کشور تبدیل گردیده است.بنابراین بررسی طرح های جایگزینی که بتواند ضمن انتقال آب مازاد به اصفهان مشکل و نگرانی مردم استان چهارمحال و بختیاری را رفع کند مورد تأکید است لذا پیشنهاد طرح جایگزین انتقال آب بوسیله پمپاژ بهترین گزینه می باشد که در این پیشنهاد علاوه برتامین آب و انرژی برق آبی و حفظ محیط زیست نگرانی مردم استان و حتی خوزستان را برطرف می کند لذا چنانچه طرح جایگزین مورد مطالعه قرار گیرد می تواند به همه مناقشات پایان داده و موضوع بطور علمی و حفظ منافع همه مردم به مرحله اجرا درخواهد آمد وتوسعه واقعي دردواستان بوجود مي آورد .
امید است که مورد توجه مسئولان و متولیان و مردم قرار گیرد.
نگاهی به وضعیت طرح های انتقال آب بین حوضه ای در استان چهار محال وبختیاری:
با توجه به شرایط خاص استان چهار محال و بختیاری در سال های گذشته طرح های انتقال آب مختلفی مطالعه و یا اجرا شده اند که به دو دسته طرح های انتقال بین حوضه ای نظیر طرح تونل های یک و دو و سه کوهرنگ و درون حوضه ای نظیر انتقال آب به شهرکرد و تونل سبز کوه به چغاخور تعریف و معرفی شده اند.
سابقه مطالعه طرح انتقال آب بوسیله تونل بهشت آباد شهرستان اردل:
سابقه مطالعات طرح انتقال آب بهشت آباد به دهه 1370 بر می گردد. و فاز شناخت آن سال 1380 به اتمام رسید و اتفاقاً اولین ایرادی که به آن وارد است این است که مطالعات مربوط به سه دهه پیش است و ثانیاً تک گزینه ای بودن طرح است زیرا که مهم ترین اشتباه در مطالعات مربوط به میزان آب دهی و بر آورد آب سالیانه و آب سنجی آن است که موجب اشتباه های بعدی در محاسبات طرح گردیده است.
ایرادت و اشکالات مهم به پروژه تونل و طرح انتقال آب بهشت آباد:
واقعیت این است که طرح انتقال آب بهشت آباد بر خلاف طرح های قبلی انتقال آب با مناقشات و مباحث مختلفی مواجه بوده و حتی تا کنون مقالات علمی-انتقادی زیادی راجع به این طرح منتشر شده است که می توان (به سمینار کارون بزرگ در سال 1383 اهواز) سمینار انتقال آب بین حوضه ای (در سال 1383 تهران) و همایش منطقه ای بهره برداری بهینه( از منابع آب حوضه ای های کارون و زاینده رود سال 1385 شهرکرد) و همچنین گزارشات انتقادی منتشر شده از سوی دستگاههاي مسئول ومردم ورسانه ها وكارشناسان اشاره کرد.
بطور کلی ایرادات و انتقاداتی در سال های اخیر راجع به طرح انتقال آب بین حوضه ای بهشت آباد مطرح شده است که و این ایرادات عالمانه حول محورهای اصلی زیر بوده است.
1- مسائل اصلی و مباحث فنی طرح می باشد:
مهم ترین ایراد به مطالعات قبلی طرح بهشت آباد ، عدم توجه به گزینه های ممکن (تک گزینه ای بودن) می باشد. به ویژه این که با توجه به تجربه تونل سوم دوم کوهرنگ که در اجرای آن ریسک های فنی بالائی وجود داشته باتوجه به نزدیکی توپرگرافی به هم ، حفر تونل بهشت آباد با طول بسیار بیشتر و شرایط حادتر ، موجب افزایش ریسک های فنی بسیار بالائی را بدنبال خواهد داشت و در این ارتباط لازم است که گزینه های دیگر هم مطرح و مورد بررسی قرار گیرد .
شرایط زمین شناختی مخزن سد و مسیر خط انتقال که در گسترده گسل های مهم و فعال دارد و حضور تشکیلات آهکی کار ستیک باعث افزایش چشمگیر هزینه های اجرائی طرح و کاهش ضرایب ایمنی و اعتماد پذیری پروژه خواهد بود.
مسائلی که باعث طولانی شدن و عدم قطعیت در حفر تونل سوم کوهرنگ شده در مورد تونل بهشت آباد به مراتب بیشتر و پرهزینه تر و زمان برخواهد بود. همچنین در حد فاصل کاج تا محور سد نیز تشکیلات و... ناپایداری وجود دارد که در صورت اشباع شدن بخش قابل توجهی از این تشکیلات فرو خواهد ریخت.
2- اقتصادی نبودن طرح یا به عبارتی عدم توجیه اقتصادی طرح است:
با توجه به نیاز طرح به سد مخزنی بزرگ ، حفر تونل با طول حدود 65 کیلومتر هزینه های آب بندی مخزن و تونل طولانی بودن مسیر خط انتقال به مقصد پروژه هزینه عدم توجیه اقتصادی کاملاً محرز است تولید انرژی و مباحث کشاورزی نوین در حوضه مبدأ (نیروگاههای زنجیره ای کارون) اقتصادی بودن طرح را زیر سوال می برد و با عدم توجیه اقتصادی صد درصد مواجهه می باشد.
3- درست نبودن برنامه ریزی منابع آب(اطلاعات اولیه نادرست است):
بر آورد اولیه برنامه ریزی در منابع آب کاملاً غیر واقعی و اشتباه می باشد زیرا که در مطالعه اولیه 1352 میلیون متر مکعب بر آورد شده است.
در ادامه مشاور در آن تجدید نظر کرده و آن را به 1100 میلیون متر مکعب کاهش داد و محاسبه کرده است و پس از انتقادات زیادی که به مطالعات شد در گزارشات بعدی که سال 1387 منتشر شد میزان آب قابل انتقال به 746 میلیون متر مکعب کاهش پیدا کرده است که به اعتقاد کارشناسان همین عدد هم دو برابر عدد واقعی محاسبه گردیده است.
ضمناً در مرحله اول مطالعات طرح بهشت آباد مسئله تأثیر اقلیم در برآورد آب دهی حوضه مورد بررسی قرار نگرفته است که در سال های اخیر در مدت 7 ماه از سال بستر رودخانه پس از آبگیری خط انتقال آب به اراضی اردل خشک است یعنی سوال این است که آیا طرحی که 7 ماه آب ندارد آیا ضرورتی دارد که تونل 65 کیلومتری با ریسک و هزینه بالا احداث گردد.
4- مسائل اجتماعی در طرح از ایرادات اساسی طرح انتقال آب بهشت آباد :
یکی از مهم ترین مشکلات طرح این است که در مطالعات و محاسبات اولیه انتقال آب هیچ توجهی به تأمین نیازهای آبی حوضه مبدأ یعنی در استان چهارمحال و بختیاری نشده است. و از طرفی حق و حقوق حوضه رودخانه کارون و جمعیت و نیاز فراوان آبی استان خوزستان توجهی نشده است.
بنابراین علاوه بر قرار گرفتن روستاهای کاج – بهشت آباد .سنگ بیل و اقتصاد مهم منطقه جمعیت بسیار زیادی از شهرستان اردل مجبور به مهاجرت می شوند و این مسئله یک معضل اجتماعی بوجود می آورد و زمینه آسیب پذیری حوضه مقصد را نیز فراهم می آورد و از مسائل اجتماعی دیگری که طرح می تواند به دنبال داشته باشد.
خشک یا کم آب شدن چشمه ها، قنوات و جاه های منطقه مسیر تونل که در واقع قلب استان چهار محال و بختیاری یعنی دشت کیار و دشت های شهرکرد و کیان و فرخ شهر را از بین می برد.
یعنی در چند سال بعد از اجرای طرح اکوسیستم انسانی و طبیعی و گیاهی و زیستی منطقه از بین خواهد رفت و در بلند مدت حوضه آبخیز منطقه نیز خشک و به کویر تبدیل خواهد شد که جایگزینی هم نخواهد داشت.
5- مسائل زیست محیطی و تبعات آن از مسائل کلیدی و مشکلات مضاعف طرح می باشد.
در برآورد حجم آب قابل انتقال در طرح بهشت آباد توجه لازم به حق آبه زیست محیطی رودخانه پائین دست حداقل دبی جریان و خطرات جنبی احداث سد و تونل و تأثیرات احتمالی آن بر کاهش منابع آب چشمه های محدوده مسیر و اثرات مخرب زیست محیطی نشده است.
همچنین احداث سد مخزنی با حجم بیش از یک میلیون متر مکعب عاملی است که موجب فعال شدن گسل فعال اردل گردیده و می تواند عاملی در وقوع زلزله القائی در منطقه باشد که باعث از بین رفتن کل منطقه می شود.
6- عدم رعایت معیارهای بین المللی و اخلاقی و یونسکو در طرح انتقال آب بهشت آباد:
معیار یونسکو که براساس تجارب و نقطه نظرات برخی از کشورهای مطرح جهان تدوین شده است به عنوان یکی از مهم ترین معیارها در اجرای طرح های انتقال آب بین حوضه ای مطرح است و طبیعی است عدم رعایت این معیارها می تواند چالش های جدی هم برای حوضه مبدأ و هم برای حوضه مقصد بوجود آورد.
متاسفانه در مطالعات اولیه طرح انتقال آب بهشت آباد معیارهای یونسکو رعایت نشده است و از دیگر معیارهای که در یونسکو وجود دارد الویت نداشتن یا عدم توجه به نیازهای آبی حوضه مبدأ است که در طرح بهشت آباد به آن توجه نشده است.
این موضوع یعنی محروم کردن حدود 60 درصد از جمعیت استان چهار محال و بختیاری از مزایای طرح بهشت آباد می باشد.
7- از ایرادات دیگر طرح انتقال آب بهشت آباد تاکید بر احداث تونل است:
احداث تونلی با طول 65 کیلومتر در عمق حدود 300 متر تا حدود 1800متر زیر زمین در قلب استان آن هم از مسیر تشکیلات آهکی و گسل های متناوب و متفاوت باعث زهکشی بخش زیادی از آب زیر زمینی منطقه می شود .همین مسئله و عدم توجه به آن می تواند به مشکلات و معضلات اصلی طرح تبدیل شود که اگر دقت نشود می تواند فاجعه ای انسانی در امن ترین نقطه ایران زمین شود که بررسی جوانب احتمالی می تواند در آینده از ایرادات اصلی طرح محسوب گردد و حذف گزینه تونل را اجتناب ناپذیر خواهد کرد.
8- مهمترين و با اهمیت ترین ایرادی که به طرح انتقال آب بهشت آباد مترتب است عدم انجام مطالعات مهندسی ارزش وپدافند غيرعامل است است:
در بسیاری از کشورهای و از جمله ایران انجام مطالعات مهندسی ارزش وپدافندغيرعامل برای پروژه های بزرگ الزامی است. در ایران هم از سال 1384 به بعد انجام حداقل مطالعات ارزشي یا مهندسی ارزش برای پروژه های با هزینه بیش از هزاران میلیارد ریال الزامی است . بنابراین این موضوع در مورد طرح بهشت آباد نیز صادق است و الزامی قانونی هم است. لذا نداشتن مهندسی ارزش در مطالعات طرح موید این است که تکیه بر مطالعات اولیه فاقد وجاهت علمی و عملی و قانونی است و باید مورد بازنگری قرار گیرد بطور کلی اهداف مطالعه مهندسی ارزش وپدافند غيرعامل به شرح ذیل است.
1- بررسی کلیه هزینه های ممکن در طرح.
2- تعیین ساختار ... منابع آب.
3- حفظ و حراست از حقوق آیندگان در زمینه آب.
4- بر آورد نیاز واقعی به تفکیک زیر حوضه.
5- بهره برداری از منابع آب با تأکید بر پایداری اقتصادی – اجتماعی .
6- بررسی ضروریات در انتقال آب بین حوضه ای.
7- جلوگيري از مباحث اقتصادي وامنيتي .
9- عدم توجه به ذینفعان و عوامل تأثیر پذیر در طرح انتقال بهشت آباد از دیگر ایرادات طرح است:
یکی دیگر از ایرادات و نواقص طرح انتقال آب بهشت آباد عدم توجه به افراد و اشخاص ذینفع در پروژه است. بنابراین تصمیمات اتخاذ شده در طرح مطالعاتی ناقص می باشد و باید عوامل تأثیر گذار زیر در مطالعه انتقال مورد توجه قرار گیرند.
1- مردم و کشاورزان حوضه های پایاب و سر آب بهشت آباد وپشتكوه وكيار وشهركرد.
2- نمایندگان مردم.نهادهاي مدني.
3- دستگاه های حاکمیتی مانند فرمانداری – بخشداری و حتی استانداری.
4- سازمان جهاد کشاورزی و صنعت و معدن و میراث فرهنگی .
5- وزارت نیرو و شرکت های تابعه و سازمان حفاظت محیط زیست.
6- مراکز دانشگاهی و پژوهشی.
7- تشکل های غیر دولتی و غیر . . .
8- باتوجه به گفته هاي كارشناسان اصفهان كه از هرمقدارآب درشريط امروز باتوجه به استفاده تكنولو‌‌ژي تابيست بار قابل استفاده مي باشد حالاباتوجه به انتقال حدود يك ميلياردي مترمكعب آب حوزه زاينده رود كه مي شود بيست ميليارد مترمكعب مي باشد چه ضرورتي واصراري برانتقال آب بهشت آباداستاگر وزرات نيرو قصد داردكوير كه همانند نفت وگاز وآب و..بفروشد وژول آنرا دربانكهاي مانند كانادابگذارد پيشنهاد اين است به جاي آبادي كوير از كوير شدن چهارمحال وبختياري خودداري كند.
از مهم ترین معیارهای که در طرح انتقال آب بهشت آباد به آن توجه نشده که از اشکالات عمده طرح است. عدم توجه به رضایت كل مردم استان – امنیت اجتماعی .حفظ محیط زیست بهره برداری پایدار – بهره وری اقتصادی و . . . و در نهایت عدم توجه به ضرورت بررسی اقلیم در مراحل مطالعات طرح بهشت آباد .
پیشنهاد طرح جایگزین انتقال آب بهشت آباد به وسیله گزینه غیر تونل
برای مطرح کردن یک طرح جایگزین مناسب انتقال آب از رودخانه بهشت آباد و کوهرنگ احداث سد مخزنی در شاخه کوهرنگ در بالا دست چشمه سرد آب رستم آباد در واقع در زیر دست روستاهای آلیکوه و زرمیتان معروف به( قلعه کی مصیر ) ومنطقه شهماروندپیشنهاد می شود.
این گزینه می تواند علاوه بر انتقال آب مازاد به مناطق شرقی حوضه بوسیله خط لوله برای انتقال می تواند یک گزینه اساسی می باشد و منافع حاصله برای کل حوضه و ساکنان استان های همجوار مبدأ و مقصد متصور است و در واقع سناریوی همه برنده در طرح انتقال بین حوضه ای رعایت می شود و چشم انداز دانایی و پویایی را در طرح لحاظ می شود و در نهایت به موفقیت و توسعه همه جانبه می انجامد .اجرای اصلی گزینه پیشنهادی سد مخزنی جایگزین (آلیکوه- زرمیتان) گزینه پیشنهادی جایگزین شامل احداث یک سد مخزنی در شاخه کوهرنگ در بالا دست روستاهای قلعه درویش برای ممانعت از زیر آب رفتن روستاها و مزارع پرورش ماهی و کشاورزی مسیر کاج تا ابتدای سد جایگزین پیشنهاد می شود این سد مخزنی می تواند پیش از 500 میلیون متر مکعب آب را ذخیره کند. که علاوه بر تأمین آب استان اصفهان نواحی شرقی استان چهارمحال و بختیاری را نیز تأمین آب می کند. علاوه بر آن نیروگاه تلمبه ذخیره های در محل سد هم می تواند برق پمپاژها را تأمین کند و هم برق مازاد آن را وارد شبکه برق کند.البته این طرح پیشنهادی باید مورد مطالعه قرار گیرد.بدلیل این که این طرح می تواند موجبات رشد و توسعه منطقه را فراهم کند وهم موضوع انتقال آب به اصفهان را حل می کند و هم از نگرانی ها بکاهد و هم معایب طرح بهشت آباد را ندارد و مورد خواست همگانی و حمایت مردم استان چهار محال و بختیاری و خوزستان نیز قرار دارد و هم در زمان کم آبی ذخیره سد می تواند مشکل کم آبی را حل کند. و هم هزینه اجرائی بسیار پائین و بازدهی بسیار بالا است و هم می تواند در طول مسیر چند بار انرژی برق آبی تولید کند که با مباحث زیست محیطی کاملاً سازگارمی باشد. و جمع کل هزینه ها حداقل 1000 برابر کمتر از تونل انتقال آب بهشت آباد خواهد بود اگر گوش شنوايي است بشنود كه عدالت بهتر ازظلم است وراستي بهتر ازدروغ است وماهم اصفهان را ازجان بهتر دوست داريم تاريخ رابخوانيد حيات اصفهان از ازل تادهههاي پيش مرهون ازجان گذشتگي قوم بختياري بوده وبه عبارتي از حمله اسكندرمقدوني تاحمله محمود افقان !!!!؟؟؟تاده هاي پيش هزاران جوان بختياري براي اصفهان كشته شدند تايك آجر از اصفهان كم نشود پس مسئولان ولابي هاي قدرتمندناسپاسي نكنيدكه عاقبت ندارد.
منابع و مواخذ:
1- امامی .کامران ،1383 چالش های انتقال آب حوضه : سمینار انتقال بین حوضه ای آب و نقش آن در توسعه پایدار کشور (ضرورت های چالش ها و چشم انداز ها). دانشگاه تهران –دانشکده صنعت آب و برق
2- حسین صمدی بروجنی ، سعید تراکمه- صفدر نیازی 1386 طرح های تأمین آب با روش پمپاژ در استان چهار محال و بختیاری و ارزیابی جنبه های اقتصادی و زیست محیطی آن ها (مطالعه موردی طرح های حاشیه زاینده رود) ششمین کنفرانس هیدروکیک ایران دانشگاه شهرکرد .
3- فاطمه آتش خوار ، حسین صمدی بروجنی ، فهیمه تسلیح ، رحمان دهقان قهفرخی 1387 بررسی اثر خشکسالی 87-1386 بر روی منابع آب حوضه کارون شمالی (مطالعه موردی حوضه های بهشت آباد کوهرنگ و ونک) همایش خشکسالی در استان چهار محال و بختیاری و راه های مقابله با آن دانشگاه شهرکرد
4- مهندسین مشاور زایندآب ،گزارش مطالعات انتقال آب به فلات مرکزی ایران
تحقیق و پژوهش : طهمورث فتاحی مدیر مسئول هفته نامه سراسری امین بختیاری
انتهای پیام/1020ج
از طرفی با رشد جمعیت و توسعه کشاورزی وضعیت در مناطق مختلف به خصوص حوضه آبخیز استان و استان های و استان های همجوار، نیاز به آب رو به افزایش بوده و مدیریت جامع بر بهره برداری از منابع آب با رعایت عدالت اجتماعی و حفظ محیط زیست امری ضروری و اجتناب نا پذیر شده است.
در این میان طرح های انتقال بین حوضه ای به لحاظ اهمیت و حساسیت فوق العاده و گستردگی مناطق تحت تأثیر از جمله طرح هایی هستند که با حساسیت و مناقشات زیادی مواجه اند.
لذا مطابق توصیه های مجامع علمی و بین المللی و قانونی معتبر لازم است. تصمیم گیری در مورد اجرای اینگونه طرح ها با نگرش جامع و سیمتاتیک و آینده نگری در تأمین نیازهای های آبی حوضه مبدأ انجام شود.
يكي از پرو‌ه هاي غرب اسياطرح تونل انتقال بهشت اباد اردل اصفهان است بنابراين مباحث و نگرانی های فراواني بوجود اورده وواقعا" ایرادات و اشکالات زیادی که به طرح انتقال آب بهشت آباد بوسیله تونل وارد است.
و این طرح به موضوع بسیار مهم سیاسی اجتماعی و فرهنگی واقتصادي در کشور تبدیل گردیده است.بنابراین بررسی طرح های جایگزینی که بتواند ضمن انتقال آب مازاد به اصفهان مشکل و نگرانی مردم استان چهارمحال و بختیاری را رفع کند مورد تأکید است لذا پیشنهاد طرح جایگزین انتقال آب بوسیله پمپاژ بهترین گزینه می باشد که در این پیشنهاد علاوه برتامین آب و انرژی برق آبی و حفظ محیط زیست نگرانی مردم استان و حتی خوزستان را برطرف می کند لذا چنانچه طرح جایگزین مورد مطالعه قرار گیرد می تواند به همه مناقشات پایان داده و موضوع بطور علمی و حفظ منافع همه مردم به مرحله اجرا درخواهد آمد وتوسعه واقعي دردواستان بوجود مي آورد .
امید است که مورد توجه مسئولان و متولیان و مردم قرار گیرد.
نگاهی به وضعیت طرح های انتقال آب بین حوضه ای در استان چهار محال وبختیاری:
با توجه به شرایط خاص استان چهار محال و بختیاری در سال های گذشته طرح های انتقال آب مختلفی مطالعه و یا اجرا شده اند که به دو دسته طرح های انتقال بین حوضه ای نظیر طرح تونل های یک و دو و سه کوهرنگ و درون حوضه ای نظیر انتقال آب به شهرکرد و تونل سبز کوه به چغاخور تعریف و معرفی شده اند.
سابقه مطالعه طرح انتقال آب بوسیله تونل بهشت آباد شهرستان اردل:
سابقه مطالعات طرح انتقال آب بهشت آباد به دهه 1370 بر می گردد. و فاز شناخت آن سال 1380 به اتمام رسید و اتفاقاً اولین ایرادی که به آن وارد است این است که مطالعات مربوط به سه دهه پیش است و ثانیاً تک گزینه ای بودن طرح است زیرا که مهم ترین اشتباه در مطالعات مربوط به میزان آب دهی و بر آورد آب سالیانه و آب سنجی آن است که موجب اشتباه های بعدی در محاسبات طرح گردیده است.
ایرادت و اشکالات مهم به پروژه تونل و طرح انتقال آب بهشت آباد:
واقعیت این است که طرح انتقال آب بهشت آباد بر خلاف طرح های قبلی انتقال آب با مناقشات و مباحث مختلفی مواجه بوده و حتی تا کنون مقالات علمی-انتقادی زیادی راجع به این طرح منتشر شده است که می توان (به سمینار کارون بزرگ در سال 1383 اهواز) سمینار انتقال آب بین حوضه ای (در سال 1383 تهران) و همایش منطقه ای بهره برداری بهینه( از منابع آب حوضه ای های کارون و زاینده رود سال 1385 شهرکرد) و همچنین گزارشات انتقادی منتشر شده از سوی دستگاههاي مسئول ومردم ورسانه ها وكارشناسان اشاره کرد.
بطور کلی ایرادات و انتقاداتی در سال های اخیر راجع به طرح انتقال آب بین حوضه ای بهشت آباد مطرح شده است که و این ایرادات عالمانه حول محورهای اصلی زیر بوده است.
1- مسائل اصلی و مباحث فنی طرح می باشد:
مهم ترین ایراد به مطالعات قبلی طرح بهشت آباد ، عدم توجه به گزینه های ممکن (تک گزینه ای بودن) می باشد. به ویژه این که با توجه به تجربه تونل سوم دوم کوهرنگ که در اجرای آن ریسک های فنی بالائی وجود داشته باتوجه به نزدیکی توپرگرافی به هم ، حفر تونل بهشت آباد با طول بسیار بیشتر و شرایط حادتر ، موجب افزایش ریسک های فنی بسیار بالائی را بدنبال خواهد داشت و در این ارتباط لازم است که گزینه های دیگر هم مطرح و مورد بررسی قرار گیرد .
شرایط زمین شناختی مخزن سد و مسیر خط انتقال که در گسترده گسل های مهم و فعال دارد و حضور تشکیلات آهکی کار ستیک باعث افزایش چشمگیر هزینه های اجرائی طرح و کاهش ضرایب ایمنی و اعتماد پذیری پروژه خواهد بود.
مسائلی که باعث طولانی شدن و عدم قطعیت در حفر تونل سوم کوهرنگ شده در مورد تونل بهشت آباد به مراتب بیشتر و پرهزینه تر و زمان برخواهد بود. همچنین در حد فاصل کاج تا محور سد نیز تشکیلات و... ناپایداری وجود دارد که در صورت اشباع شدن بخش قابل توجهی از این تشکیلات فرو خواهد ریخت.
2- اقتصادی نبودن طرح یا به عبارتی عدم توجیه اقتصادی طرح است:
با توجه به نیاز طرح به سد مخزنی بزرگ ، حفر تونل با طول حدود 65 کیلومتر هزینه های آب بندی مخزن و تونل طولانی بودن مسیر خط انتقال به مقصد پروژه هزینه عدم توجیه اقتصادی کاملاً محرز است تولید انرژی و مباحث کشاورزی نوین در حوضه مبدأ (نیروگاههای زنجیره ای کارون) اقتصادی بودن طرح را زیر سوال می برد و با عدم توجیه اقتصادی صد درصد مواجهه می باشد.
3- درست نبودن برنامه ریزی منابع آب(اطلاعات اولیه نادرست است):
بر آورد اولیه برنامه ریزی در منابع آب کاملاً غیر واقعی و اشتباه می باشد زیرا که در مطالعه اولیه 1352 میلیون متر مکعب بر آورد شده است.
در ادامه مشاور در آن تجدید نظر کرده و آن را به 1100 میلیون متر مکعب کاهش داد و محاسبه کرده است و پس از انتقادات زیادی که به مطالعات شد در گزارشات بعدی که سال 1387 منتشر شد میزان آب قابل انتقال به 746 میلیون متر مکعب کاهش پیدا کرده است که به اعتقاد کارشناسان همین عدد هم دو برابر عدد واقعی محاسبه گردیده است.
ضمناً در مرحله اول مطالعات طرح بهشت آباد مسئله تأثیر اقلیم در برآورد آب دهی حوضه مورد بررسی قرار نگرفته است که در سال های اخیر در مدت 7 ماه از سال بستر رودخانه پس از آبگیری خط انتقال آب به اراضی اردل خشک است یعنی سوال این است که آیا طرحی که 7 ماه آب ندارد آیا ضرورتی دارد که تونل 65 کیلومتری با ریسک و هزینه بالا احداث گردد.
4- مسائل اجتماعی در طرح از ایرادات اساسی طرح انتقال آب بهشت آباد :
یکی از مهم ترین مشکلات طرح این است که در مطالعات و محاسبات اولیه انتقال آب هیچ توجهی به تأمین نیازهای آبی حوضه مبدأ یعنی در استان چهارمحال و بختیاری نشده است. و از طرفی حق و حقوق حوضه رودخانه کارون و جمعیت و نیاز فراوان آبی استان خوزستان توجهی نشده است.
بنابراین علاوه بر قرار گرفتن روستاهای کاج – بهشت آباد .سنگ بیل و اقتصاد مهم منطقه جمعیت بسیار زیادی از شهرستان اردل مجبور به مهاجرت می شوند و این مسئله یک معضل اجتماعی بوجود می آورد و زمینه آسیب پذیری حوضه مقصد را نیز فراهم می آورد و از مسائل اجتماعی دیگری که طرح می تواند به دنبال داشته باشد.
خشک یا کم آب شدن چشمه ها، قنوات و جاه های منطقه مسیر تونل که در واقع قلب استان چهار محال و بختیاری یعنی دشت کیار و دشت های شهرکرد و کیان و فرخ شهر را از بین می برد.
یعنی در چند سال بعد از اجرای طرح اکوسیستم انسانی و طبیعی و گیاهی و زیستی منطقه از بین خواهد رفت و در بلند مدت حوضه آبخیز منطقه نیز خشک و به کویر تبدیل خواهد شد که جایگزینی هم نخواهد داشت.
5- مسائل زیست محیطی و تبعات آن از مسائل کلیدی و مشکلات مضاعف طرح می باشد.
در برآورد حجم آب قابل انتقال در طرح بهشت آباد توجه لازم به حق آبه زیست محیطی رودخانه پائین دست حداقل دبی جریان و خطرات جنبی احداث سد و تونل و تأثیرات احتمالی آن بر کاهش منابع آب چشمه های محدوده مسیر و اثرات مخرب زیست محیطی نشده است.
همچنین احداث سد مخزنی با حجم بیش از یک میلیون متر مکعب عاملی است که موجب فعال شدن گسل فعال اردل گردیده و می تواند عاملی در وقوع زلزله القائی در منطقه باشد که باعث از بین رفتن کل منطقه می شود.
6- عدم رعایت معیارهای بین المللی و اخلاقی و یونسکو در طرح انتقال آب بهشت آباد:
معیار یونسکو که براساس تجارب و نقطه نظرات برخی از کشورهای مطرح جهان تدوین شده است به عنوان یکی از مهم ترین معیارها در اجرای طرح های انتقال آب بین حوضه ای مطرح است و طبیعی است عدم رعایت این معیارها می تواند چالش های جدی هم برای حوضه مبدأ و هم برای حوضه مقصد بوجود آورد.
متاسفانه در مطالعات اولیه طرح انتقال آب بهشت آباد معیارهای یونسکو رعایت نشده است و از دیگر معیارهای که در یونسکو وجود دارد الویت نداشتن یا عدم توجه به نیازهای آبی حوضه مبدأ است که در طرح بهشت آباد به آن توجه نشده است.
این موضوع یعنی محروم کردن حدود 60 درصد از جمعیت استان چهار محال و بختیاری از مزایای طرح بهشت آباد می باشد.
7- از ایرادات دیگر طرح انتقال آب بهشت آباد تاکید بر احداث تونل است:
احداث تونلی با طول 65 کیلومتر در عمق حدود 300 متر تا حدود 1800متر زیر زمین در قلب استان آن هم از مسیر تشکیلات آهکی و گسل های متناوب و متفاوت باعث زهکشی بخش زیادی از آب زیر زمینی منطقه می شود .همین مسئله و عدم توجه به آن می تواند به مشکلات و معضلات اصلی طرح تبدیل شود که اگر دقت نشود می تواند فاجعه ای انسانی در امن ترین نقطه ایران زمین شود که بررسی جوانب احتمالی می تواند در آینده از ایرادات اصلی طرح محسوب گردد و حذف گزینه تونل را اجتناب ناپذیر خواهد کرد.
8- مهمترين و با اهمیت ترین ایرادی که به طرح انتقال آب بهشت آباد مترتب است عدم انجام مطالعات مهندسی ارزش وپدافند غيرعامل است است:
در بسیاری از کشورهای و از جمله ایران انجام مطالعات مهندسی ارزش وپدافندغيرعامل برای پروژه های بزرگ الزامی است. در ایران هم از سال 1384 به بعد انجام حداقل مطالعات ارزشي یا مهندسی ارزش برای پروژه های با هزینه بیش از هزاران میلیارد ریال الزامی است . بنابراین این موضوع در مورد طرح بهشت آباد نیز صادق است و الزامی قانونی هم است. لذا نداشتن مهندسی ارزش در مطالعات طرح موید این است که تکیه بر مطالعات اولیه فاقد وجاهت علمی و عملی و قانونی است و باید مورد بازنگری قرار گیرد بطور کلی اهداف مطالعه مهندسی ارزش وپدافند غيرعامل به شرح ذیل است.
1- بررسی کلیه هزینه های ممکن در طرح.
2- تعیین ساختار ... منابع آب.
3- حفظ و حراست از حقوق آیندگان در زمینه آب.
4- بر آورد نیاز واقعی به تفکیک زیر حوضه.
5- بهره برداری از منابع آب با تأکید بر پایداری اقتصادی – اجتماعی .
6- بررسی ضروریات در انتقال آب بین حوضه ای.
7- جلوگيري از مباحث اقتصادي وامنيتي .
9- عدم توجه به ذینفعان و عوامل تأثیر پذیر در طرح انتقال بهشت آباد از دیگر ایرادات طرح است:
یکی دیگر از ایرادات و نواقص طرح انتقال آب بهشت آباد عدم توجه به افراد و اشخاص ذینفع در پروژه است. بنابراین تصمیمات اتخاذ شده در طرح مطالعاتی ناقص می باشد و باید عوامل تأثیر گذار زیر در مطالعه انتقال مورد توجه قرار گیرند.
1- مردم و کشاورزان حوضه های پایاب و سر آب بهشت آباد وپشتكوه وكيار وشهركرد.
2- نمایندگان مردم.نهادهاي مدني.
3- دستگاه های حاکمیتی مانند فرمانداری – بخشداری و حتی استانداری.
4- سازمان جهاد کشاورزی و صنعت و معدن و میراث فرهنگی .
5- وزارت نیرو و شرکت های تابعه و سازمان حفاظت محیط زیست.
6- مراکز دانشگاهی و پژوهشی.
7- تشکل های غیر دولتی و غیر . . .
8- باتوجه به گفته هاي كارشناسان اصفهان كه از هرمقدارآب درشريط امروز باتوجه به استفاده تكنولو‌‌ژي تابيست بار قابل استفاده مي باشد حالاباتوجه به انتقال حدود يك ميلياردي مترمكعب آب حوزه زاينده رود كه مي شود بيست ميليارد مترمكعب مي باشد چه ضرورتي واصراري برانتقال آب بهشت آباداستاگر وزرات نيرو قصد داردكوير كه همانند نفت وگاز وآب و..بفروشد وژول آنرا دربانكهاي مانند كانادابگذارد پيشنهاد اين است به جاي آبادي كوير از كوير شدن چهارمحال وبختياري خودداري كند.
از مهم ترین معیارهای که در طرح انتقال آب بهشت آباد به آن توجه نشده که از اشکالات عمده طرح است. عدم توجه به رضایت كل مردم استان – امنیت اجتماعی .حفظ محیط زیست بهره برداری پایدار – بهره وری اقتصادی و . . . و در نهایت عدم توجه به ضرورت بررسی اقلیم در مراحل مطالعات طرح بهشت آباد .
پیشنهاد طرح جایگزین انتقال آب بهشت آباد به وسیله گزینه غیر تونل
برای مطرح کردن یک طرح جایگزین مناسب انتقال آب از رودخانه بهشت آباد و کوهرنگ احداث سد مخزنی در شاخه کوهرنگ در بالا دست چشمه سرد آب رستم آباد در واقع در زیر دست روستاهای آلیکوه و زرمیتان معروف به( قلعه کی مصیر ) ومنطقه شهماروندپیشنهاد می شود.
این گزینه می تواند علاوه بر انتقال آب مازاد به مناطق شرقی حوضه بوسیله خط لوله برای انتقال می تواند یک گزینه اساسی می باشد و منافع حاصله برای کل حوضه و ساکنان استان های همجوار مبدأ و مقصد متصور است و در واقع سناریوی همه برنده در طرح انتقال بین حوضه ای رعایت می شود و چشم انداز دانایی و پویایی را در طرح لحاظ می شود و در نهایت به موفقیت و توسعه همه جانبه می انجامد .اجرای اصلی گزینه پیشنهادی سد مخزنی جایگزین (آلیکوه- زرمیتان) گزینه پیشنهادی جایگزین شامل احداث یک سد مخزنی در شاخه کوهرنگ در بالا دست روستاهای قلعه درویش برای ممانعت از زیر آب رفتن روستاها و مزارع پرورش ماهی و کشاورزی مسیر کاج تا ابتدای سد جایگزین پیشنهاد می شود این سد مخزنی می تواند پیش از 500 میلیون متر مکعب آب را ذخیره کند. که علاوه بر تأمین آب استان اصفهان نواحی شرقی استان چهارمحال و بختیاری را نیز تأمین آب می کند. علاوه بر آن نیروگاه تلمبه ذخیره های در محل سد هم می تواند برق پمپاژها را تأمین کند و هم برق مازاد آن را وارد شبکه برق کند.البته این طرح پیشنهادی باید مورد مطالعه قرار گیرد.بدلیل این که این طرح می تواند موجبات رشد و توسعه منطقه را فراهم کند وهم موضوع انتقال آب به اصفهان را حل می کند و هم از نگرانی ها بکاهد و هم معایب طرح بهشت آباد را ندارد و مورد خواست همگانی و حمایت مردم استان چهار محال و بختیاری و خوزستان نیز قرار دارد و هم در زمان کم آبی ذخیره سد می تواند مشکل کم آبی را حل کند. و هم هزینه اجرائی بسیار پائین و بازدهی بسیار بالا است و هم می تواند در طول مسیر چند بار انرژی برق آبی تولید کند که با مباحث زیست محیطی کاملاً سازگارمی باشد. و جمع کل هزینه ها حداقل 1000 برابر کمتر از تونل انتقال آب بهشت آباد خواهد بود اگر گوش شنوايي است بشنود كه عدالت بهتر ازظلم است وراستي بهتر ازدروغ است وماهم اصفهان را ازجان بهتر دوست داريم تاريخ رابخوانيد حيات اصفهان از ازل تادهههاي پيش مرهون ازجان گذشتگي قوم بختياري بوده وبه عبارتي از حمله اسكندرمقدوني تاحمله محمود افقان !!!!؟؟؟تاده هاي پيش هزاران جوان بختياري براي اصفهان كشته شدند تايك آجر از اصفهان كم نشود پس مسئولان ولابي هاي قدرتمندناسپاسي نكنيدكه عاقبت ندارد.
منابع و مواخذ:
1- امامی .کامران ،1383 چالش های انتقال آب حوضه : سمینار انتقال بین حوضه ای آب و نقش آن در توسعه پایدار کشور (ضرورت های چالش ها و چشم انداز ها). دانشگاه تهران –دانشکده صنعت آب و برق
2- حسین صمدی بروجنی ، سعید تراکمه- صفدر نیازی 1386 طرح های تأمین آب با روش پمپاژ در استان چهار محال و بختیاری و ارزیابی جنبه های اقتصادی و زیست محیطی آن ها (مطالعه موردی طرح های حاشیه زاینده رود) ششمین کنفرانس هیدروکیک ایران دانشگاه شهرکرد .
3- فاطمه آتش خوار ، حسین صمدی بروجنی ، فهیمه تسلیح ، رحمان دهقان قهفرخی 1387 بررسی اثر خشکسالی 87-1386 بر روی منابع آب حوضه کارون شمالی (مطالعه موردی حوضه های بهشت آباد کوهرنگ و ونک) همایش خشکسالی در استان چهار محال و بختیاری و راه های مقابله با آن دانشگاه شهرکرد
4- مهندسین مشاور زایندآب ،گزارش مطالعات انتقال آب به فلات مرکزی ایران
تحقیق و پژوهش : طهمورث فتاحی مدیر مسئول هفته نامه سراسری امین بختیاری
انتهای پیام/1020ج